Pracownik brytyjskich władz podatkowych (Her Majesty Revenue & Customs – HMRC), Osita Mba, który ujawnił informacje o nadużyciach swoich przełożonych, został kolejną ofiarą działań odwetowych ze strony swoich przełożonych.

W marcu tego roku Mba ujawnił National Audit Office (odpowiednik polskiej Najwyższej Izby Kontroli), iż władze HMRC nie podjęły stosownych kroków w stosunku do oszustw podatkowych banku Goldman Sachs. W szczególności ujawnił on, że reprezentant HMRC ds. podatkowych, Dave Harnett, podpisał w końcu 2010 roku z Goldmanem ugodę, na mocy której bank został zwolniony z obowiązku zapłaty co najmniej 10 milionów funtów zaległości podatkowych. Mba uważał, iż porozumienie jest sprzeczne z prawem i wykorzystał możliwość whistleblowingu przewidzianą w brytyjskim prawie.

W ramach postępowania wyjaśniającego NAO ujawniono m.in. że Goldman Sachs formalnie zatrudniał wielu pracowników na brytyjskich Wyspach Dziewiczych, podczas gdy w rzeczywistości pracowali oni w Londynie. Taki manewr pozwalał unikać im podatku od wypłacanych sutych premii.

Ponieważ sprawa dotyczy organu państwowego, w celu jej wyjaśnienia powołana została komisja parlamentarna. Przesłuchiwany Harnett zaprzeczył wszelkim oskarżeniom, twierdząc, że w ugodzie z Goldman Sachsem nie było niczego nieprawidłowego. Zanegował także jakiekolwiek osobiste korzyści wyciągnięte z całej sprawy, poza uczestnictwem w kolacji z przedstawicielami banku. W toku postępowania przyznał jednak, że zawarcie porozumienia w tego rodzaju sprawie było błędem.

HMRC wszczęło postępowanie wyjaśniające w sprawie postępowania swojego pracownika, zarzucając mu złamanie szeregu regulacji wewnętrznych, w tym ujawnienie tajemnicy służbowej. Został on odsunięty od obowiązków służbowych, zaś do biura może wchodzić jedynie na wezwanie władz HMRC oraz w eskorcie swojego przełożonego. Grozi mu nie tylko zwolnienie, ale także proces karny za ujawnienie poufnych informacji podatkowych.

Jednocześnie jednak przedstawiciele komisji parlamentarnej oświadczyli, iż informacje ujawnione przez Mba stanowią przysługę dla opinii publicznej oraz samego parlamentu w wypełnianiu jego obowiązków nadzorczych. Wszystko wskazuje bowiem, że kontekst całej sprawy jest szerszy i afera z Goldman Sachsem nie była przypadkiem odosobnionym, ale wynikiem poważnej luki systemowej. Podkreślili także, że właśnie taka była intencja wdrożenia przepisów wspierających whistleblowing.

Parlamentarzyści oświadczyli także, że w ich odczuciu Hernett i inni przedstawiciele władz HMRC używają źle pojmowanego pojęcia poufności do uniknięcia wyjaśnienia całej sprawy. Zapowiedzieli także dodatkową analizę wdrożenia w instytucji zapisów prawa whistleblowingowego.

Dodatkowo dalsze działania w tym obszarze planuje National Audit Office – już zapowiedziao kontrole postępowań podatkowych wobec innych dużych firm (m.in. Vodafone) mające na celu sprawdzić, czy umarzanie zobowiązań podatkowych przez HMRC nie przybrało rozmiarów epidemii.

Istnieje zatem duża szansa, że działania przeciwko whistleblowerowi ze strony HMRC zakończą się porażką. Niemniej jednak wszystko wskazuje na to, że będzie to jedynie zasługą upublicznienia całej sprawy oraz zainteresowania nią członków parlamentu. A przecież kto jak kto, ale władze podatkowe są jedną z instytucji najbardziej zainteresowanych ujawnianiem nieprawidłowości – jednak nie we własnych szeregach…